Historie van de kerk

Geschiedenis

Eenzaam staat de kerk van Fransum in het landschap op haar wierde. De kerk werd in de dertiende eeuw gebouwd door de monniken van het Cisterciënzer  klooster te Aduard. Na de Reductie (de invoering van de Reformatie, in Groningen was dat in de jaren negentig van de zestiende eeuw) vervielen de kloostergoederen aan de provincie. De Provinciale Staten namen de zorg voor de kerken over en de opbrengsten uit de voormalige kloostergoederen  werden gestort in een fonds waaruit onderhoud en herstel van o.a. kerkgebouwen en predikantstraktementen werden betaald. De bezittingen van Fransum brachten niet genoeg geld op om een dominee te betalen, de provincie vulde het ontbrekende bedrag aan uit het fonds der kloostergoederen. In 1809 nam de Staat de aanvulling van de traktementen over.

Het kerspel Fransum was aanvankelijk zo klein dat de gemeente werd gecombineerd met Feerwerd, daarna met Aduard en in 1611 met Den Ham. In 1909 werden de kerkdiensten alleen nog in Den Ham gehouden. Na de laatste dienst in Fransum ging de toestand van de kerk achteruit. Een verzoek om subsidie werd door de Minister afgewezen, ook van een overname door het Rijk kon, gezien de onzekere situatie (Eerste Wereldoorlog) geen sprake zijn. Er is nog overwogen om de kerk naar het Openluchtmuseum te Arnhem over te plaatsen, dit is tenslotte niet gebeurd, alleen het klankbord van de preekstoel (te zien op de foto uit 1916) is overgenomen.

Bij de laatste kerkdienst kwam er slechts één kerkganger naar de dienst. De predikant wilde uiteindelijk deze laatste dienst maar afgelasten maar de bezoeker protesteerde: het aantal gelovigen zou niet uit mogen maken. De dominee stemde hiermee in, op voorwaarde dat de kerkganger goed mee zou zingen. Naar verluidt werd het een dienst met veel liederen.

De toestand van het kerkgebouw ging achteruit, er gingen subsidieverzoeken uit en geld voor een restauratie werd bijeengebracht door Rijk, Provincie, de gemeente Aduard en door particulieren. De restauratie werd voltooid in 1950, een bestemming voor de ruimte was er niet. Tussen 1953 en 1965 werd de kerk iedere zomer een paar keer gebruikt als bezinningscentrum, de petroleumlampen werden geschonken door de Doopsgezinde gemeente te Noordhorn. In 1965 verhuisde het bezinningscentrum van ds Smits naar Aduard.

De kerk werd in 1968 overgedragen aan de Nederlandse Monumentenstichting. Uiteindelijke eigenaar werd de kort daarna opgerichte Stichting Oude Groninger kerken. Beheer en gebruik berusten sinds 1971 bij de Vroedschap Fransum, later Stichting Vroedschap Fransum, zie elders op deze site.